Οι μύθοι φτιάχτηκαν για να τους δίνει η φαντασία ψυχή
Αλμπέρ Καμύ
Το μυθολογικό παρελθόν των δυο νησιών της δυτικής εσχατιάς του ελληνικού κόσμου, της Κεφαλληνίας και της Ιθάκης, είναι πράγματι αξιοθαύμαστο. Είναι όμως δύσκολη η εξιχνίαση της νοητής γραμμής κάπου εκεί που τελειώνει ο μύθος κι αρχίζει η ιστορία. Η Κεφαλληνιακή Τετράπολη, για παράδειγμα, ανήκει στους ιστορικούς χρόνους. Τα νομίσματά της όμως τη δένουν γερά με το μυθολογικό της παρελθόν. Το ίδιο ισχύει και για το μεγάλο βασιλιά των Κεφαλλήνων Οδυσσέα.
Η έρευνα των μύθων, η κριτική σκέψη, η δύναμη της ετυμολογίας, η γνώση των τοπωνυμίων και των ονομάτων των μυθολογικών προσώπων και ηρώων, σε συνάρτηση με τα ανασκαφικά αποτελέσματα δίνουν νέες διαστάσεις σε αυτό που όλοι μας θεωρούμε Μυθολογία. Με δυο λόγια, ντύνουν τη φαντασία και το υπερβατικό που μεταφερόταν διανθισμένο από στόματα τόσων και τόσων γενιών, με ιστορικό μανδύα.
Οδυσσέας
Οι μάχες στα τείχη της μακρινής Τροίας κράτησαν δέκα χρόνους. Ανάμεσα στους βασιλείς που πολιορκούσαν την πόλη ήταν ο βασιλιάς της Ιθάκης Οδυσσέας. Η Ιθάκη ήταν η έδρα του κράτους των Κεφαλλήνων που περιελάμβανε το ομώνυμο νησί, τη Λευκάδα, τη Ζάκυνθο, το Δουλίχιο, τις Εχινάδες και ένα σημαντικό μέρος της δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας.
Ο Οδυσσέας, τον οποίο προστάτευε η Αθηνά ήταν παντρεμένος με την εξαδέλφη της ωραίας Ελένης, την Πηνελόπη και είχαν έναν γιο, τον Τηλέμαχο. Υπήρχε μια προφητεία σύμφωνα με την οποία ο Οδυσσέας εάν ενωνόταν με τον ελληνικό στρατό εναντίον της Τροίας, θα περνούσε πολλές ταλαιπωρίες μέχρι την τελική επιστροφή στο νησί του. Για το λόγο αυτό, όταν του έγινε η πρόταση της συμμετοχής, αυτός προτίμησε να κάνει τον τρελό χωρίς όμως αποτέλεσμα, μια και που τον κατάλαβαν και έτσι δεν μπόρεσε να αρνηθεί.
Κατά τη διάρκεια του Τρωϊκού Πολέμου ο Οδυσσέας έπαιξε σημαντικό ρόλο και σαν γενναίος πολεμιστής, αλλά κυρίως σαν ικανός διπλωμάτης. Η ευφυής ιδέα του να κατασκευάσει τον Δούρειο Ίππο σήμανε το τέλος του μακρόχρονου πολέμου (1193-1184 π.X.).
Μετά την άλωση της Τροίας ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του ξεκίνησαν το ταξίδι για την Ιθάκη. Τελικά η επιστροφή του κατέληξε να γίνει μια περιπετειώδης περιπλάνηση που κάλυψε μια δεκαετία. Το ταξίδι αυτό ήταν ένας ατελείωτος αγώνας ενάντια στη μοίρα του και ενάντια στην εκδικητική μανία των θεών. Στο τέλος ο Οδυσσέας νίκησε, -πέρα από τα προσωπικά πάθη του-, όλους τους κινδύνους, τις παγίδες και τα εμπόδια που συνάντησε χρησιμοποιώντας την ελεύθερη βούλησή του, την ατελεύτητη εξυπνάδα του, τη σοφία του, και το «μέτρο» που τον διέκρινε.
Οι περιπέτειες του Οδυσσέα και η επιστροφή του στην Ιθάκη
Μετά την άλωση της Τροίας ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του παρασύρθηκαν στην χώρα των Κικόνων όπου έγινε μάχη και οι Κίκονες σκότωσαν αρκετούς από τους άνδρες του. Στη συνέχεια ξεκίνησαν ξανά για την Ιθάκη αλλά οδηγήθηκαν από μια καταιγίδα στη χώρα των Λωτοφάγων, έναν τόπο γεμάτο από γλυκά αλλά επικίνδυνα φρούτα, τους λωτούς.
Ακολουθώντας τη μοίρα του ο Οδυσσέας έφθασε ένα βράδυ στο νησί του κύκλωπα Πολύφημου, γιου του Ποσειδώνα. Ο γίγαντας αφού έκλεισε τους άνδρες του Οδυσσέα στη σπηλιά του, έφαγε μερικούς από αυτούς. Ο πονηρός Κεφαλλονίτης αποφάσισε να εκδικηθεί το θάνατο των συντρόφων του. Έτσι βύθισε έναν κορμό δένδρου -αφού του είχε οξύνει το ένα άκρο- μέσα στο μοναδικό μάτι του κύκλωπα, τυφλώνοντάς τον. Ουρλιάζοντας από πόνο και θυμό ο Πολύφημος άνοιξε την είσοδο της σπηλιάς του και έτσι οι άνδρες του Οδυσσέα κατόρθωσαν να δραπετεύσουν κρυμμένοι κάτω από τις πλούσιες κοιλιές των γιγάντιων προβάτων.
Η επόμενη περιπέτεια έφερε τα πλοία στο νησί του θεού των ανέμων Αιόλου, όπου ο θεός καλωσόρισε τον Οδυσσέα και όταν ήλθε η ώρα να φύγει του έδωσε έναν ασκό που ήταν κλεισμένοι οι άνεμοι οι κακοί. Δυστυχώς όμως οι περίεργοι του πληρώματος απελευθέρωσαν τους ανέμους που τους προξένησαν πολλές νέες ταλαιπωρίες. Μετά, τα πλοία έφθασαν στη βραχώδη παραλία της χώρας των ανθρωποφάγων Λαιστρυγόνων, οι οποίοι έριχναν πέτρες εναντίον τους και τα βύθισαν όλα εκτός από αυτό του Οδυσσέα, το οποίο έδεσε στη συνέχεια στο νησί Αία, τόπο διαμονής της μάγισσας Κίρκης, που μεταμόρφωσε κάποιους από τους συντρόφους του Οδυσσέα σε γουρούνια. Όμως αυτός την ανάγκασε να τους δώσει ξανά την μορφή τους. Στο παλάτι της Κίρκης ο Οδυσσέας και οι άνδρες του έμειναν έναν χρόνο και όταν έφθασε η ώρα της αναχώρησης η Κίρκη τον συμβούλευσε να συναντήσει την ψυχή του μάντη Τειρεσία για να του προβλέψει τα μελλούμενα. Πράγματι ο Οδυσσέας έφθασε στην χώρα των Κιμμερίων, στον Άδη, και ο Τειρεσίας του προφήτεψε τα παράξενα συμβάντα που θα επακολουθούσαν. Μετά το πλοίο πέρασε από τις Σειρήνες, γυναικεία όντα με πόδια πουλιώ, που έπνιγαν τους θαλασσινούς με το ωραίο τραγούδι τους. Ο Οδυσσέας τις απέφυγε δεμένος στο κατάρτι ενόσω είχε βουλώσει τα αυτιά των συντρόφων του με κερί. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε στα στενά των τεράτων Σκύλλας και της Χάρυβδης, όπου το μόνο πλοίο που κατόρθωσε να περάσει πριν από αυτόν, ήταν αυτό των Αργοναυτών. Στο νησί του Ήλιου, στη Θρινακία, έχασε το πλοίο και όσους συντρόφους του είχαν απομείνει –παράκουσαν και έφαγαν από τα βόδια του θεού Ήλιου-. Τελικά, ο Οδυσσέας κατέληξε μόνος του στην Ωγυγία, όπου έζησε με την Καλυψώ για εφτά χρόνια. Με την παρέμβαση της Αθηνάς ο Ερμής έπεισε στην Καλυψώ να τον αφήσει να φύγει. Έτσι ο Οδυσσέας με μια σχεδία έφθασε στο νησί των Φαιάκων όπου φιλοξενήθηκε από τον βασιλιά Αλκίνοο και την κόρη του Ναυσικά. Αφού ο Οδυσσέας του αποκάλυψε ποιος ήταν, ο βασιλιάς τον γέμισε δώρα και τον βοήθησε να βρει το δρόμο του για την Ιθάκη όπου και έφθασε το 1174 π.Χ.
Εκεί βρήκε 108 μνηστήρες να πιέζουν την Πηνελόπη να διαλέξει έναν από αυτούς για σύζυγό της. Αυτή τους ξεγελούσε υπόσχοντάς τους πως θα παντρευτεί μόλις τελείωνε το νεκρικό ρούχο που ύφαινε στον αργαλειό για τον βασιλιά Λαέρτη. Όμως κάθε βράδυ ξήλωνε ό,τι ύφαινε την ημέρα. Όταν ο Οδυσσέας έφθασε επιτέλους στην Ιθάκη αναγνωρίστηκε από τον γέρο Εύμαιο και από το γιο του Τηλέμαχο με τη βοήθεια του οποίου σκότωσε τους μνηστήρες. Η δύσπιστη γυναίκα του τον αναγνώρισε με δυσκολία και στο σημείο αυτό τελειώνει η «Οδύσσεια» του Ομήρου. Μετά από αυτό, από διαφορετικούς συγγραφείς έχουν διατυπωθεί πολλές εκδοχές σχετικά με το θάνατο του Οδυσσέα και την πορεία της οικογένειάς του.
